Cəzalar sərtləşdirilsə, erkən nikahların sayı AZALACAQ?

Parlamentdə Cinayət Məcəlləsinin 152‑ci maddəsində tövsif edilən əməlin (on altı yaşına çatmayan şəxslə cinsi əlaqədə olma və ya seksual xarakterli digər hərəkətlər etmə) on səkkiz yaşına çatmayan şəxslərə qarşı törədilməsi ilə bağlı maddəyə dəyişiklik edilməsi təklif olunur.

Eyni zamanda nikah yaşının 18 yaş olduğu nəzərə alınaraq yetkinlik yaşına çatmayanlarla qeyri‑rəsmi nikaha daxil olan şəxslər və buna şərait yardan valideynlər barəsində İnzibati Xətalar Məcəlləsi və Cinayət Məcəlləsində məsuliyyət tədbirlərinin əks olunması istənilir.

Həmçinin yetkinlik yaşına çatmayanların dini nikaha daxil olmasına şərait yaradan din xadimləri üçün məsuliyyətin müəyyən edilməsi vacib sayılır.

Təkliflər sırasında uşaq hüquqlarının qorunması sahəsində dini nikahların qeydiyyata alınması qaydalarının müəyyən edilməsi, uşaq evliliklərinin qarşısının alınması məqsədilə tədbirlər planının qəbul edilməsi, qeyri‑rəsmi şəkildə fəaliyyət göstərən din xadimləri tərəfindən dini nikah mərasimlərinin keçirilməsi hallarının qarşısını almaq üçün müvafiq tədbirlərin görülməsi də əksini tapıb.

Qeyd edək ki, qanunvericilik təşəbbüsü ilə Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi çıxış edib.

Bəs, cəzalar sərtləşdirilsə, erkən nikahların sayı azalacaq?

Mövzu ilə bağlı fikirlərini Bizim.Media ilə bölüşən sosioloq Üzeyir Şəfiyev bildirib ki, sözügedən məsələ ilə bağlı həm hüquqi, həm də sosial müstəvidə tədbirlər aparılmalıdır:

"İlk növbədə onu qeyd edək ki, Azərbaycan uşaq hüquqları ilə bağlı beynəlxalq konvensiyaya qoşulub. Konvensiyadan irəli gələn öhdəlikləri ölkəmiz yerinə yetirir və qanunları da bu konvensiyaya uyğunlaşdırır. Bu konvensiyaya görə, nikah yaşı 18 yaş olaraq uyğunlaşdırılıb. Azərbaycanda da nikah yaşı 2011-ci ildən bəri 18 yaş kimi qeyd olunur. Amma istisna hallar var ki, 17 yaşda da nikaha icazə verilir.

Bəzi valideynlər isə 17 yaş faktorundan istifadə edirlər. Nəinki 17 yaş, bundan da aşağı yaşında uşaqları nikaha cəlb edirlər. Bu həm əxlaqa, həm də hüquqa zidd davranışdır. Cinayət Məcəlləsində 16 yaşlı biri ilə cinsi münasibətdə olmaq hüquqi məsuliyyət yaradır. Eyni zamanda, Ailə Məcəlləsində də nikaha məcburetmə və erkən nikahla bağlı ayrıca hüquqi məsuliyyət var.

Fikrimcə, bu hüquqi məsuliyyət bir qədər də sərtləşdirilməli, qanunvericiliyin icrasına nəzarət gücləndirilməlidir. Hüquqi müstəvidə tədbirlər sərt olmalı, kampaniya xarakteri daşımamalı, icra olunmalıdır. Erkən nikaha cəlbetmə ilə bağlı valideynlər hüquqi məsuliyyətini başa düşməli, onlar arasında maarifləndirmə işləri aparılmalıdır".

Üzeyir Şəfiyev hesab edir ki, məsələnin başqa tərəfləri də var:

"Statistikaya baxdıqda 2011-ci ilə qədər nikah yaşı qeyd edilmədən evliliklərin sayı daha çox idi. Ondan sonra erkən nikahla bağlı statistika təqribən 50% azaldı. Ancaq bu gün 2 mindən çox uşaq 17 yaşa qədər analar tərəfindən dünyaya gətirilirsə, bu o deməkdir ki, bu problem hələ də var və bununla mübarizə aparılmalıdır. Bu kimi hallar xüsusilə də regionlarda daha çox baş verir. Hələ də köhnə stereotiplərlə yaşayan valideynlər var. Onlara elə gəlir ki, qızlarını evləndirməsələr, evdə qalacaqlar. Etiraf edək ki, kəndlərdə demoqrafik vəziyyət bir az başqadır".

Həmsöhbətimiz təəssüflə qeyd edib ki, regionlarda qızlar 9-cu sinifdən çıxarılır və başları ailə qurmaq fəlsəfəsi ilə doldurulur:

"Biz görürük ki, Azərbaycanda ali təhsillilərin statistikası elə də böyük deyil. O cümlədən qızların da ali təhsildəki payı da çox azdır. Ona görə də çox yaxşı olar ki, orta məktəblərdə qızların ali təhsilə motivasiya edilməsi üçün addımlar atılsın. Bu yolla onlar erkən nikaha meyillənməkdən daha çox, cəmiyyətə və özlərinə daha faydalı insan olmaq haqqında düşünə və öz həyatlarını belə planlaya bilərlər.

Bu kompleks işdir, həm hüquqi müstəvidə görülən tədbirlər sərtləşdirilməlidir, həm də bununla bağlı sosial maarifləndirmə işləri də paralel aparılmalıdır. Güman edirəm ki, buna ehtiyac var. Nikah zamanı istisna yaş aradan qaldırılmalıdır. Yaxşı olardı ki, yetkinlik yaşına çatmadan nişanlama və adaxlama da hüquqi məsuliyyət yaratsın və Cinayət Məcəlləsinə daxil edilsin.

Bəzən valideynlər "nişanlamışıq, evləndirməmişik" kimi əsas gətirirlər. 18 yaşa çatmayanların erkən nikaha cəlb edilməsi, eləcə də onlara qarşı törədilən huquqazidd əməllər daha çox insanların hüquqi savadsızlığından, huquqi maarifləndirmə işlərinin zəif aparılmasından xəbər verir. Yaxşı olar ki, orta məktəblərdən başlayaraq uşaq və yeniyetmələrə hüquqi biliklər aşılansın, valideynlərlə, xüsusilə erkən nikah bölgələrində olan valideynlərlə hüquqi maarifləndirmə, sosial-psixoloji iş aparılsın".